Ҳар фарди бедордили миллат бояд омӯзиши таърихи халқи азизашро вазифаи муқаддаси худ донад, аз гузаштаи пуршебу фарози он сабақ гирад ва бо корномаҳои фарзандони мардуми боҳимматаш шинос шуда, онҳоро дар ҳофизаи таърихиаш ҷой диҳад.
Дар ҳақиқат, таърих на танҳо бозгӯи замонҳои қадиму гузашта аст, балки барои халқҳое, ки аз он сабақ омӯхта, дарси ибрат гирифтаанд, саҳифаҳои он бо далелҳои раднопазираш, ҳамчун раҳнамою нур дар шабҳои тираву тори рушду пешрафти ҷомеа ҳиссаи сазовори худро гузоштааст ва мегузорад.
Дар охири асри ХХ Иттиҳоди Шуравӣ салобату сиёсати хешро аз даст дод.
Ҷумҳурии Тоҷикистон низ дар ҳамон давраи ҳассоси фурӯпошии Шуравӣ истиқлолияти як замон аздастдодаашро аз нав эҳё кард, яъне баъди таназзули давлати Сомониён, баъди 1100 сол, иқболи рафта боз ба даст омад.
Вале бадхоҳони ифротӣ нагузоштанд, ки чархи гардун ба суди халқу ватани мо – Тоҷикистони азиз давр гардад.
Мақсаду мароми онҳо баргашт ба қафо, баргашт ба замони қадим, замони ҷаҳолат буд.
Хоҷагони бурунмарзӣ, ки рақиби ашадии илму фарҳанг ва сарзамини биҳиштосои мо буданд, бо ҳазор баҳонаву найранг ва монеаҳои бепоя бародарро бар муқобили бародар шӯронида, низоъ эҷод намуданд, ки он боиси хисороти моливу ҷонӣ гардида, дар ҳамаи ҷабҳаҳои зиндагии мардум зарари ҷиддӣ ба бор овард.
Вакилони хирадманди ватан дар он рӯзҳои даҳшатбор пайваста бо мардум ҳамдам, ғамшарик ва дар андешаи раҳоӣ аз ин буҳрони сиёсии баамаломада буданд.
Талош менамуданд, ки ҳарчи зудтар оташи ҷаҳолатро бо кадом роҳе, ки набошад, хомӯш намоянд.
Намояндагони мардумӣ роҳи наҷоти халқу Ватанро танҳо дар ба ҳам омадани ақлҳои солим ва гузаронидани Иҷлосияи навбатӣ медиданд, вале дар маркази ҷумҳурӣ, вилоятҳои собиқ Кӯлобу Қӯрғонтеппа гузарондани Иҷлосия ғайриимкон буд, зеро касе бехатарии вакилонро ба уҳда намегирифт ва кафолат низ дода наметавонист.
Шимоли кишвар – собиқ вилояти Ленинобод (ҳозира Суғд), агарчи аз лиҳози осоиштагӣ муносиб ва барои гузарондани Иҷлосия мувофиқ буд, аммо расидан ба он ҷо мушкилоту монеаҳои худро дошт.
Чун камари ҳиммат барои осоиши кишвар баста шуда буд, ҳеҷ монеа пеши роҳи ақли солимро баставу гирифта ҳам наметавонист.
Намояндагону даъватшудагон бо умеди оромию осоиштагии ватани бо ҷон баробарамон, бо руҳияи сулҳсозӣ ба шаҳри бостонии Хуҷанд ташриф оварданд.
Дар он анҷумани қисмат – Иҷлосияи сарнавиштсоз, ки ҳушу ёди мардум ба он равона буд, халқ хостори шунидани садои гӯшнавози оштии миллӣ ва сулҳу осоиш буд, бо ҳамон ниятҳои нек аз 16-уми ноябр то 2-юми декабри соли 1992 дар Қасри бошукӯҳи Арбоб, шаҳри бостонии Хуҷанд Иҷлосияи 16-уми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо иштироки вакилон, ҷонибдорони ҳокимияти конститутсионӣ ва мухолифин доир гардид.
Дар чунин вазъияти сангин, ки боди фано дар баҳри қисмати халқу Ватан киштии бахти миллатро таҳдид мекард, баҳрнаварде лозим буд, ки киштии иқболро ба соҳили мурод расонад.
Мақсади баргузории Иҷлосия пирӯзии ақли солим буд.
Дарёфти чеҳраҳои нави сиёсӣ, барқарории сулҳу суботи сартосарии кишвар ниҳоят зарур буд ва ин масъалаи мубраму аввалиндараҷа пешорӯи вакилон меистод.
Дар он лаҳзаҳои ҳассоси таърихӣ гурӯҳе аз оламиён бо нияти нек ва зумрае бо чашми ғараз раванди Иҷлосияро назорат мекарданд ва ҳар кадоме андешаҳояшонро дар расонаҳои хабарӣ пахшу нашр менамуданд.
Дар ҳақиқат, дар он Иҷлосия заминаи боэътимоду устувори сулҳ гузошта шуд.
Мардум барои фардои дурахшон боварӣ ҳосил карданд. Вале барои расидан ба сулҳу ваҳдати комил заҳмати зиёд лозим буд, абрҳои тираву тор гоҳо пеши роҳи раҳнавардони ҷодаи сафоро мегирифт.
Чун иродаи онҳо қавӣ ва мақсадашон расидан ба орзую ормонҳои халқ буд, ҳеҷ амали муғризонае садди роҳи онҳо шуда наметавонист.
Шебу фарозҳо агарчи душворгузар буданд, азбаски роҳнамо аз нахустин амалаш, бо нахустин ҳарфу андарзҳояш, бо ҷасорату шуҷоаташ, бо донишу хирадаш, бо муҳаббати беандозааш ба Ватан, дар дилу дидаи мардум маскан гирифта буд, мардумон бар он андеша буданд, ки Раиси тозаинтихоби Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сарбаландона аз уҳдаи қавли додааш мебарояд.
Чун аз тарафи меъмори сулҳ тарҳи қасри ваҳдат рӯйи кор омад ва аввалин хишти бинои мазкур аз ҷониби эшон гузошта шуд, ин хоҳишу мароми бевоситаи аксарияти мардуми Тоҷикистон ва қувваҳои сиёсии созандаи мамлакат барои хотима додани ҷанги дохилӣ ва ҷустуҷӯйи ҳамдигарфаҳмӣ ба ҳисоб мерафт.
Шукри иқболи баланд, ки Офаридгор Пешвои миллатро ба рӯйи курсии давлатдорӣ нишонд.
Нахустин сухани муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон: “Ман ба шумо сулҳ меорам”, то ҷаҳон боқист, дар гӯши олам садо медиҳад.
Чун Тоҷикистони азиз қадамҳои нахустини хешро дар ҷодаи истиқлолият мегузошт ва дар он давр тавоноии сиёсиву мудофиавии иқтисодию иҷтимоии давлат фалаҷ гардидаву қавӣ набуд, танҳо иродаи матин ва садоқати ватандӯстии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва иттиҳоду ҳамбастагии халқи Тоҷикистон буд, ки дар як муддати кӯтоҳи таърихӣ ба сулҳу ваҳдати комил расидем ва зиндагӣ ба маҷрои созанда баргашт.
Ба хотири расидан ба сулҳу ваҳдати комил Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон роҳи музокироти байни тоҷиконро пеш гирифт, ки ин музокирот дар чанд давр аз 5-уми апрели соли 1994 то 27-уми июни соли 1997 ҷараён дошт.
Дар ин муддат 8 даври музокирот байни ҳукумат ва Иттиҳоди неруҳои мухолифин, 3 машварати байниҳамдигарии тарафҳо ва 6 мулоқоти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо роҳбари иттиҳоди мухолифин баргузор гардид. Дар ҷараёни музокирот 9 санади асосӣ қабул шуд.
Ин ҳуҷҷатҳои сарнавиштсоз барои имзои “Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон” заминаи мусоид фароҳам оварданд.
Коршиносони масоили сиёсии дунё, ҷомеашиносон, намояндагони Донишгоҳи сулҳи Созмони Милали Муттаҳид, мамлакатҳои дӯсту ҳамсоя, ки бевосита шоҳиди раванди музокироти сулҳи мо будаанд, гуфтушунидҳои бамавриду самараоварро бо интихоби Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҷавонмарди бонангу номуси миллат Эмомалӣ Раҳмон нисбат медоданд, ки баҳои додаи онҳо сад дарсад ҳақиқати бебаҳс аст.
Ҳар як вохӯрию дидорбиние, ки Раиси Шурои Олӣ аз самими қалб ва бо як меҳри беандозаву пок доир менамуданд, писанди ҳамагон буд. Тарсу ҳаррос барояшон вуҷуд надошт.
Пешвои миллат аз садҳо хатарҳо гузаштанд, қасди ҷисму ҷонашонро карданд, наҳаросиданду ҷон дар каф ба назди ҳамватанони бурунмарзӣ рафтанд.
Онҳоро аз самими қалб барои бозгашт ба ватани аҷдодиашон таклиф карданд.
Қавлу амалашон, ки ҳамсафари ҷониашон аст, ҳамеша ба аҳди додаашон вафодору содиқ боқӣ мемонанд.
Ниҳоят азизтарин, фараҳбахштарин рӯз барои халқи Тоҷикистони азиз, рӯзи таърихию тақдирсози 27-уми июни соли 1997, ки дар шаҳри Москва ҳуҷҷати сарнавиштсоз – “Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ”, ба имзо расид.
Ин рӯйдоди фараҳафзо ҳамчун ид, ҳамчун рӯзи пирӯзии бахт ва тантанаи ҳақиқат буд.
Ҳамасола ба истиқболи ин рӯзи неку шоиста садҳо корхонаҳои хурду бузург, варзишгоҳҳо, иншоотҳои фарҳангию маишӣ, роҳу шоҳроҳ, донишгоҳҳо бунёд гардида, мавриди истифода қарор мегиранд.
Имрӯз сиёсатшиносон, ҷомеашиносон, ташкилотҳои бонуфӯзи байналмилалӣ сулҳи тоҷиконро ҳамчун дастоварди беназири аср ҳисобида, олимону ходимони олами илми ҷаҳоншиносӣ мавриди таҳлилу омӯзиш қарор дода, дар минтақаҳои ноамни ҷаҳон сулҳи тоҷиконро барои ба даст овардани осоиштагӣ ва хомӯш намудани оташи ҷанг истифода мебаранд.
Халқи тоҷик ва дӯстдорону ихлосмандони ин сарзамини биҳиштосо аз он шукру ифтихор менамоянд, ки маҳз тавассути сиёсати хирадмандонаю дурандешонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон имрӯз Тоҷикистони азиз сайронгаҳи мардумони ҷаҳон гардидааст.
Вусъати хиради давлатӣ, ҷасорат, мактаби бузурги сулҳофарӣ, иттиҳоду сарҷамъӣ, рушду пешрафт, расидан ба ҳадафҳои муҳими давлатсозӣ боиси он гардид, ки Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун шахси барҷастаи таърихсоз, эҳёгари расму оин, бо андешаҳои поку беназирашон мешиносанд ва эҳтиром менамоянд.
Файзализода Сафаралӣ,
Сардори Раёсати Хадамоти муҳоҷират дар шаҳри Душанбе
